Biết lái xe không hẳn chỉ là cần thiết, nó còn là một niềm vui lớn đối với những người sinh sống ở các quốc gia rộng lớn, có hệ thống xa lộ hiện đại. Người di dân tại các xứ Bắc Mỹ như Hoa Kỳ và Canada hiểu hơn ai hết về điều đó.

Không hiểu các sắc dân khác thì sao, người Việt Nam là khôn ngoan số 1 về chuyện này: Ðặt chân lên đất Mỹ ngày hôm trước, hôm sau đã vội kiếm tài liệu học thi driver license. Và ai cũng biết nó là cái gì, khỏi cần phải diễn nghĩa. Nếu có thì chỉ cần nói thêm, driver license vừa là bằng lái, vừa là thẻ căn cước của người dân trên xứ Mỹ. Vào phi trường chẳng hạn, muốn cho người nhà nước biết rằng mình không phải dân... al Qaida (tổ chức khủng bố), chỉ việc chìa cái thẻ là rõ mặt vàng thau. Driver license, nó vừa cao cả lại vừa bình dân, vừa cần thiết lại vừa dễ mất. Hôm nay xin dành một ít hàng để nói về cái thẻ quan trọng này.

Một mẫu câu hỏi giúp chuẩn bị bài thi viết trên trang mạng DMV California.

I- Rừng nào có cọp nấy

Cũng được dùng như thẻ căn cước, nên bằng lái thay đổi tùy từng tiểu bang. Rừng nào có cọp nấy mà! Thí dụ: Dùng bằng Arizona mà lái xe trên đường phố California như một du khách thì được, miễn là bằng lái của Arizona còn hiệu lực, nhưng chuyển về California luôn thì phải đổi bằng. Như một du khách là bao lâu? Bao lâu cũng được, miễn là chưa đăng ký địa chỉ thường trú, và chưa nhận quyền lợi gì của thường trú nhân tại California: Như ghi danh đi bầu, đóng học phí và thuế thổ trạch theo giá biểu ưu tiên cho cư dân...

Một khi trở thành cư dân thường trú thì bắt buộc phải đổi bằng theo tiểu bang mới. Luật pháp California đòi hỏi đổi bằng trong thời hạn 10 ngày. Bằng không, nếu có va chạm với cảnh sát, hoặc bị phát hiện vẫn có thể lãnh giấy phạt vì bằng lái không hợp lệ.

Cũng vì được coi như thẻ căn cước nên địa chỉ ghi trong bằng lái phải chính xác. Khi dọn nhà dù chỉ di chuyển từ thành phố này qua thành phố khác trong cùng tiểu bang, hoặc thậm chí từ căn a-pạc này sang căn a-pạc khác trong cùng một khu phố, chúng ta vẫn giữ bằng lái xe cũ, nhưng phải thông báo với Cơ Quan Lộ Vận (Department of Motor Vehicles) về địa chỉ mới.

II- Ðiều kiện xin bằng lái

Có nhiều thứ bằng lái được phân hạng theo loại xe: Phổ thông nhất là bằng lái các loại xe hơi tư nhân (passenger vehicles), gọi là bằng lái hạng C. Còn lại là bằng lái xe gắn máy 2 bánh (motorcycle), hạng M; và xe chở hàng hóa (commercial vehicles), hạng A và hạng B. Ở đây, xin nói về việc xin bằng lái phổ thông (xe hơi tư nhân), tức là bằng lái hạng C ở California. Những tiểu bang khác trên đất Mỹ có gia giảm ít nhiều, nhưng đại thể không mấy khác.

Ðể đủ điều kiện xin bằng lái tại California, đương đơn phải đủ những điều kiện sau đây:

1. Nhập cư hợp pháp, có thẻ an sinh xã hội (Social Security Card):

Ðiều này ai cũng thấy là hiển nhiên. Thế nhưng nhìn vậy mà không phải vậy. Ðây là điều vốn đã và hiện đang gây nhiều tranh cãi cho chính trị gia ở các cấp tiểu bang và liên bang Hoa Kỳ. Hiện nay ở Mỹ có tới 11 triệu người nhập cư bất hợp pháp mà TT Obama đang cố vận động để hợp thức hóa. Chủ yếu đến từ các nước Trung Mỹ và Nam Mỹ, những người này vượt biên vào đất Hoa Kỳ, không có một miếng giấy lận lưng. Cứ suy nghĩ bình thường, đã gọi là nhập cư bất hợp pháp thì họ phải ẩn mặt, hoặc ít nhất tránh xa nơi công cộng. Nhưng không, họ vẫn công khai xuất hiện, đứng xin việc ở các bãi đậu xe, đi làm lấy tiền mặt, liều lĩnh lái xe trên đường phố, nếu lỡ đụng xe thì cố bỏ chạy, sanh con đẻ cái, lãnh nhiều quyền lợi xã hội, hưởng sự chăm sóc y tế miễn phí... Họ nhan nhản trước mặt, trên đường phố, ai nhìn cũng đoán được ngay gian, chưa kể đến “bạn dân” là những người vốn có tay nghề nhìn người biết tội. Nhưng lạ cho cái nước Mỹ vốn là đất nước thượng tôn luật pháp, không một ông bà cớm nào động tay: Không hiểu họ không dám làm gì? Hoặc không biết phải làm gì? Gần đây mới chỉ có một tiểu bang Arizona ra luật buộc lực lượng cảnh sát phải có biện pháp phải chăng, nhưng luật chưa kịp áp dụng (ngày 29 tháng 7, 2010) thì đã bị chính phủ Obama kiện là... vi hiến. Ngược đời!

Chúng ta không hiểu nổi sự thông thái của các chính trị gia, cũng không muốn tìm hiểu sự ma giáo đằng sau những diễn biến ấy. Nhưng thực tế là, hiện nay có tới 18 tiểu bang thuận cấp bằng lái xe cho dân nhập lậu, đó là Hawaii, Maine, Michigan, New Mexico, Oregon, Utah, Washington, Alaska, Connecticut, Idaho, Louisiana, Montana, Nevada, North Carolina, Ohio, Rhode Island, Tennessee, và West Virginia. Trong số đó, chỉ riêng Utah cấp một loại bằng lái phân biệt cho di dân lậu, không có giá trị như thẻ căn cước. Tại các tiểu bang kia, cứ đưa cái driver license là căn cước thì sư tổ CIA chưa chắc đã phân biệt được nhập lậu hay hợp pháp. Không như vậy thì làm sao Mohammed Atta lại có thể nghiễm nhiên đi lại đàng hoàng ở mọi nơi trên đất Mỹ, mở sổ ngân hàng để nhận tiền “luyện quân”, ghi danh học lái máy bay... và cuối cùng chỉ huy đồng bọn thực hiện một vụ khủng bố trời long đất lở vào ngày 11 tháng 9, 2001, trước khi được thu nhận về cõi trên hưởng phúc lạc với... 72 cô trinh nữ?

Còn tiểu bang California? Nguyên Thống Ðốc Gray Davis thuộc đảng Dân Chủ cũng đã ký ban hành luật “driver license cho di dân bất hợp pháp” một ít ngày trước khi ông bị bãi nhiệm do khủng hoảng ngân sách. Rất tiếc (?),thống đốc mới, ông Arnold Schwarzenegger đã vận động Quốc Hội vô hiệu hóa cái luật mất lòng dân đó. Bằng không, California đã được gia nhập hàng ngũ với 18 tiểu bang trên, và ngày nay chắc chúng ta đỡ phải trình thẻ an sinh xã hội khi nộp đơn xin thi bằng lái!

2. Tuổi tác:

Tại California, tuổi lái xe chính thức là từ 18 tuổi trở lên. Nhưng các thanh thiếu niên đã được 15 tuổi rưỡi cũng được “đặc cách” làm đơn thi bằng lái, nếu cha mẹ hoặc người giám hộ thuận lòng đứng bảo lãnh. Ðể chứng minh họ tên và tuổi tác, cư dân California có thể dùng giấy khai sinh, số thông hành, hoặc thẻ xanh.

3. Ðiền đơn DL 44 và đóng lệ phí $31: Ðơn này có sẵn trong văn phòng DMV tại địa phương.

4. Giấy phép tập lái:

Ðậu kỳ thi về luật đường phố và được cấp giấy phép tập lái. Giấy phép này được gọi là Student Permit, hay Learner Permit. Ðối với học viên dưới 18 tuổi tại California, nó lại được gọi là Instruction Permit. Người viết bài này vốn dốt tiếng Anh, tra tự điển mãi mới hiểu ra là “giấy phép giảng huấn”. Chẳng biết cái người mới ngồi vào ghế tài xế, xoay tay lái còn ngọng nghịu thì giảng huấn cho ai mà nhà nước California lại cấp ngay cho cái “giấy phép giảng huấn“cao chót vót đến chóng mặt như thế? Lạ đời!

Tuy thiếu tiền và nợ nần chồng chất mấy chục tỷ Mỹ kim, nhưng nhà nước California có lẽ vẫn thừa chữ nghĩa nên mới đánh đố chúng ta như vậy. Ðể tiện việc tham khảo, chúng tôi xin gọi chung là “giấy phép tập lái” chắc không có gì sai.

Chuẩn bị:

Trước khi được cấp giấy phép tập lái, chúng ta phải đậu một kỳ thi viết bao gồm 46 câu, chia làm 2 phần: Hiểu Luật Giao Thông (Traffic Laws) và Nhận Diện Bảng Hiệu Ðường Phố (Traffic Signs). Phần thứ nhất - Hiểu Luật Giao Thông - bạn có thể yêu cầu thi bằng tiếng Việt. Nhưng Nhận Diện Bảng Hiệu Ðường Phố thì chỉ có tiếng Anh.

Tài liệu chuẩn bị cho kỳ thi là cuốn sách Hướng Dẫn Cho Người Lái Xe (California Drivers Handbook), có bản dịch tiếng Việt. Nếu tính lấy bản tiếng Việt, cũng cần xin thêm bản tiếng Anh. Bởi vì tiếng Việt trong tài liệu này đọc trúc trắc, khó hiểu. Nếu cần nên đối chiếu lại với văn bản trong tiếng Anh.

Ngoài ra, để giúp chúng ta dễ học, Nha Lộ Vận California còn phát nhiều băng hình, địa chỉ: http://www.dmv.ca.gov/video/index.html, và nhiều bài thi thử tại http://www.dmv.ca.gov/pubs/interactive/tdrive/flash/flashtest.htm

Nếu không đúng được ít nhất 39 câu trong số 46 câu hỏi là rớt. Nhưng không sao, bạn được quyền thi lại 2 lần nữa. Nếu cả 3 lần đều rớt thì xóa bài làm lại: Nộp đơn và đóng lệ phí như một người mới. Còn nếu đậu kỳ thi viết, bạn sẽ được cấp giấy phép để tập lái, trước khi lấy hẹn đi thi tay lái.